منتشر شده در ایران وایر
گفتوگویی با دوستان شیویی وانگ، دانشجوی چینی-امریکایی محبوس در ایران
انسان‌شناس‌ها و تاریخ‌دان‌ها لزوما میانه خوبی با هم ندارند و در دنیای مرزکشی‌های دانشگاهی، معمولا همدیگر را دست می‌اندازند. انسان‌شناس‌ها، تاریخ دانها را متهم می‌کنند که غرق سند و مدرک و کتاب می‌شوند و از حال و روز واقعی سرزمین‌ها و مردمان مورد مطالعه خود بی‌خبرند. اما «شیویی وانگ»از آن جور تاریخ‌دان‌ها نیست. شاید برای همین بود که این دانشجوی دکترای چینی-امریکایی دانشکده تاریخ دانشگاه «پرینستون» که دیروز رسانه های داخلی ایران اعلام کردند به جرم «جاسوسی» به ۱۰ سال زندان محکوم شده است، با یکی از هم‌کلاسی‌های انسان‌شناس خود حسابی دوست شده بود.
داستان به سال‌های قبل برمی‌گردد که هر دو آن‌ها در دانشکده مطالعات بین‌المللیِ دانشگاه «واشنگتن» درس می‌خواندند. این هم‌کلاسیِ انسان‌شناس که به شرط عدم افشای نامش، با «ایران‌وایر» گفت وگو کرد، به ما می‌گوید در آن موقع داشت روی موضوع اسلام در چین پژوهش می‌کرد و طبیعی است با شیویی که اسلام‌پژوهی چینی‌تبار بود، علایق مشترک زیادی داشته باشند.
بعد از خبر بهت‌آور محکوم شدن شیویی که دیروز توسط «غلامحسین محسنی اژه‌ای»، معاون اول رییس قوه قضاییه و سخنگوی دستگاه قضایی اعلام شد، دوستان و آشنایان او در گفت وگو با رسانه‌ها، از این دانشجو به عنوان جوانی کنجکاو و اهل سخت‌کوشی یاد می‌کنند که به عشق موضوع پژوهش خود، زبان‌های فارسی، ازبک و پشتو یاد گرفته و به کشورهای بسیاری در آسیای میانه و خاورمیانه سفر کرده است.
هم‌کلاسی قدیمی وانگ به «ایران‌وایر» می‌گوید: «به کشورهای منطقه سفر می‌کرد چون می‌خواست خاک زیرپای خودش را احساس کند، غذای محلی بخورد، پیش مردم باشد و کتاب‌هایی پیدا کند که فقط نظرات قدرتهاى امپرياليستى را منعكس نكنند.»
به گفته مقامات دانشگاه پرینستون، او برای تحقیق در مورد تاریخ اداری و فرهنگی اواخر دوره قاجار به ایران رفته بود. پروژه عمومی‌تر و جاه‌طلبانه‌تر تحقیقی او در مورد مقایسه شیوه‌های حکمرانی در ایرانِ قاجار، روسیه تزاری، افغانستان وترکمنستان بود. استاد راهنمای شیویی، «استفن کاتکین»، دانشور و نویسنده مشهور شوروی‌شناس است که در ایمیلی به «ایران‌وایر»، او را فردی صمیمی، همیشه مودب، گرم‌خو و انسانی فوق‌العاده نامید وگفت: «کنجکاوی فکری و انگیزه او بی‌پایان است و همیشه دارد بیش تر و بیش تر و بیش تر می‌خواند. هیچ وقت راضی نمی‌شود. همیشه مشتاق است کشفیاتش را به اشتراک بگذارد.»
او به یاد می‌آورد که هر بار در محوطه دانشگاه با این دانشجو برخورد می‌کرده است، بلافاصله چون چشمه‌ای می‌جوشیده است:«همیشه می‌خواست از چیزی که تازه خوانده بود، حرفی بزند.»
کاتکین تاکید می‌کند: «اوهرچه باشد، جاسوس نیست. اصلا جاسوس خوبی نمی‌شد چون خیلی اهل کنجکاوی بود. همیشه صحبت‌هایی را آغاز می‌کرد که باعث ناخوشایندی بعضی می شد. همواره سوال‌هایی را می‌پرسید که نباید.»
احتمالا همین ماجراجویی بود که شیویی را در سال ۲۰۱۰ به افغانستان کشاند. او در آن‌جا مترجم پشتون صلیب سرخ بود. به گزارش «تبِ پرینستون»، مجله‌ای دولتی که در آن سال‌ها به زبان چینی چاپ می‌شد، از او به عنوان تنها شهروند چینی که جزو نیروهای صلیب سرخ در افغانستان است، نام برده بود. در گزارش آن سال می‌خوانیم که وانگ تلاش می کرده مسلمانانی که توسط ارتش امریکا دستگیر شده بودند، از آزادی مذهبی خود برخوردار باشند.
یکی دیگر از هم‌کلاسی‌های شیویی که در دانشگاه «هاروارد» با او زبان ازبکی می‌خواند و در سفر به ازبکستان با وی آشنا شده بوده، به «ایران‌وایر» می گوید: «شیویی دانشجوی پرکار و فردی گرم‌خو و خوش‌رو بود.»
مطابق معمول، محسنی اژه‌ای هنگام خبر اعلام حکم شیویی، نه اسمی از او آورد و نه جزییاتی راجع به روند قضایی پرونده‌اش ارایه کرد. فقط گفت کار او «نفوذ» بوده و به ۱۰ سال زندان محکوم شده است. اما این خبرگزاری رسمی قوه قضاییه، «میزان» بود که باز هم داستان پر آب و تاب و پردسیسه‌ای سرهم و به عنوان دلایل دستگیری شیویی وانگ منتشر کرد. این خبرگزاری نوشت که او در مرداد ۱۳۹۵، یعنی نزدیک به یک سال قبل دستگیر شده است.
طبق پی گیری‌های «ایران‌وایر»، دانشگاه پرینستون چندین ماه است در همکاری با وزارت خارجه امریکا و خانواده آقای وانگ، می‌کوشد بدون رسانه‌ای شدن، آزادی این دانشجو را به دست آورد. اما مثل همیشه، تاکتیک رسانه‌ای نکردن ناکام مانده است.
در داستان مفصلی که میزان در مورد شیویی سر هم کرده، «مرکز شرمین و بیژن مصور رحمانی برای مطالعات ایران و خلیج فارس» که در دانشگاه پرینستون قرار دارد، در کانون قرار گرفته است. براساس این گزارش، شیویی متهم است که چهار هزار و۵۰۰ صفحه اسناد رسمی را ثبت دیجیتالی کرده و به این مرکز و همچنین تیم تحقیقاتی وزارت خارجه امریکا، دانشکده «کندی»، دانشگاه هاروارد و «موسسه ایران‌شناسی بریتانیا» فرستاده است.
هم‌کلاسی سابق شیویی در هاروارد می‌گوید: «دلایلی که برای اتهامات ذکرشده، همه واهی هستند. اسکن اسناد موجود در محل بایگانی‌های رسمی، دریافت منابع مالی در گذشته از وزارت خارجه امریکا و نوع ارتباط با دانشکده کندی جاسوسى و خرابكارى نيستند و بسيارى از دانشجوهاى تاریخ اين كارها را انجام می‌دهند.»
تحلیل‌گران می‌گویند دستگیری آقای وانگ احتمالا مربوط به تلاش‌های قوه قضاییه برای ضربه زدن به حسن روحانی است و او قربانیِ اتفاقی این برخورد سیاسی است.
هم‌کلاسی سابق این قربانی می‌گوید: «طرفه تلخ آن‌جا است که او عاشق جهان اسلام بود و حالا به جرم این عشق، دارد آسیب می‌بیند تا احتمالا کسی تحرک سیاسی خاصی انجام دهد.»
چندین شهروند امریکایی دیگر نیز هماکنون در زندان‌های ایران هستند؛ از جمله «باقرنمازی» و «سیامک نمازی»؛ پدری که پیش از این دیپلمات یونسکو بود و پسری که اهل تجارت است. «نزار ذکا» نیز شهروندی لبنانی با اقامت دایم امریکا است که در زندان «اوین» به سر می‌برد.
خطر دستگیری البته موضوع عجیبی برای دو تابعیتی هایی که از ایران بازدید می‌کنند، نیست؛ همین سال گذشته بود که «هما هودفر»، استاد مردم‌شناسی دانشگاه «کنکوردیا» مونترالِ کانادا دستگیر شد و ۱۱۲ روز را در زندان اوین گذراند و مورد شکنجه روحی نیروهای سپاه پاسداران قرار گرفت. اما این اتفاق برای غیرایرانی‌ها کم تر می‌افتد. وزارت امور خارجه چین و سفارت چین در امریکا می‌گویند وانگ را شهروند چین به حساب نمی‌آورند. این در حالی است که محسنی اژه‌ای از او به عنوان دوتابعیتی نام برده است.
سخن گوی سفارت چین به وب‌سایت تبِ پرینستون گفته است شیویی به طور خودکار هنگام دریافت شهروندی کشور دیگر، شهروندی جمهوری خلق چین را از دست داده است.
او افزوده است: «آقای وانگ، شهروند امریکا است و در نتیجه، امریکا به این مساله می‌پردازد. جای چندانی برای حضور ما نیست.»
