برای آن‌ها که با طبقه دانشوران در اسرائیل آشنا باشند، پروفسور عوفره بنگیو به تیپی خاص و آشنا تعلق دارد. او متولد حلبِ سوریه و بزرگ‌شده اسرائیل است و تمام زندگی‌اش خاورمیانه معاصر را مطالعه کرده است. لیسانسش رادر رشته تاریخ معاصر خاورمیانه و ادبیات انگلیسی در سال ۱۹۶۶ از دانشگاه تل آویو گرفت یعنی زمانی که دولت جوان اسرائیل هنوز اراضی فلسطینی در کرانه غربی و نوار غزه را اشغال نکرده بود. فوق لیسانش را در ۱۹۸۶ از همان دانشگاه و در همان رشته گرفت. تزش را با عنوان «مبارزه کردها برای خودمختاری در عراق، ۱۹۷۴-۱۹۷۰» نوشت. امروزه خانم بنگیو را بیش از هر چیز به عنوان شاخص‌ترین کارشناس اسرائیلی در زمینه مسائل کردستان می‌شناسند. او رئیس برنامه مطالعات کرد در «مرکز موشه دایان برای مطالعات خاورمیانه و آفریقا» در دانشگاه تل‌آویو است. کتابی که با عنوان «کردها در عراق: ساختن دولتی درون دولت» نوشته از کتاب‌های مرجع و آشنای این زمینه است. او در گفتگویی تلفنی با به پرسش هاي من درباره بحث استقلال كردستان پاسخ داده است.
***
به نظر شما برگزاری رفراندوم در کردستان عراق می‌تواند منجر به نتایج خوبی برای کردها و بقیه منطقه شود؟
- نتیجه‌اش برای کردها می‌تواند خوب باشد و مهم‌ترین نکته همین است. کردها صد سال است دارند می‌جنگند و برای رسیدن به استقلال خون می‌دهند. در حلبچه و انفال نسل‌کشی دیده‌اند و حدود ۱۸۰ هزار نفرشان را از دست دادند. هر توافق با دولت مرکزی داشتند ناکام مانده و حالا به جایی رسیده‌اند که قدرت این حرکت را دارند. در مورد منطقه، صحبت از تهدیدها می‌شود و می‌گویند این حرکت در منطقه ایجاد بی‌ثباتی می‌کند. اما صحبت از چه نوع ثباتی است؟ در عراق ثبات داریم؟ یا در سوریه؟ عراق از سال ۲۰۰۳ درگیر جنگ داخلی است و علتش هم کردها نیستند، اختلاف سنی و شیعه است. بر عکس، دولتی قوی در کردستان می‌تواند نیرویی ثبات‌ساز باشد چون طرفدار غرب، معتدل، اهل مدارا و با روی گشاده نسبت به اقلیت‌ها خواهد بود. در ضمن می‌تواند منطقه متممولی باشد چنانکه در بیست سال گذشته، تا پیش از ورود داعش، چنین بود. اینگونه به رشد ثروت در منطقه هم کمک می‌کند.
اما کشورهای منطقه به روشنی گفته‌اند کردستان مستقل را بر نمی‌تابند؟
- علیه بارزانی کارزار تهدید راه انداخته‌اند تا رفراندوم را اجرا نکند. ترکیه اما نوعی قابله کردستان مستقل بوده، چون بدون آن دولت اقلیم کردستان عراق پابرجا نمی‌ماند و به رفاه نمی‌رسید. به لطف ترکیه و خط لوله نفت که به کردها اجازه داد در خاکش بسازند، دولت اقلیم مرفه و باثبات شده. به نظر من تهدیدها از سوی ترکیه به علت سیاست داخلی‌اش هستند. منظورم پ ک ک نیست که م ه پ [حزب راست افراطی «حزب جنبش ناسیونالیستی»] است. می‌خواهند به باغچه‌لی [رهبر این حزب] نشان دهند که خیلی فوق ناسیونالیست هستند تا ائتلاف‌شان را تا انتخابات ۲۰۱۹ حفظ کنند. باغچله‌لی نیروی اصلی بود که دولت را وادار به اتخاذ موضعی افراطی علیه رفراندوم کرد اما من بعید می‌دانم ترکیه علیه کردستان جنگ‌افروزی کند. در ضمن بازنده چنین جنگی خواهد بود چون خودش ۱۵ میلیون کرد دارد که شاید نظرشان عوض شود و از برادران‌شان حمایت کنند. کردستان هم کارت‌های خودش را در این بازی دارد.
شما کرکوک را اورشلیم کردها خوانده‌اید…
- جلال طالبانی این حرف را زد و من هم به نقل از او. فکر می‌کنم می‌خواست نشان دهد کرکوک چقدر برای کردها مهم است. مکانی مذهبی است گرچه آثار مذهبی در آن نیست. در ضمن بخشی از حیطه نفوذ «اتحادیه میهنی کردستان» [حزب طالبانی] است و برای آن‌ها خیلی مهم است که در رفراندوم باشد. چنانکه می دانید کردستان عراق مدت‌ها است به حیطه‌های نفوذ حزب کردستان عراق و اتحادیه میهنی تقسیم شده است.
صحبت از اتحادیه میهنی شد. آیا این حزب خیلی نزدیک به ایران نبوده و ایران نمی‌تواند از طریق آن جلوی رفراندوم را بگیرد؟
- از سال ۱۹۶۴ که به ایران گریختند، ایران حامی‌شان بوده اما بارزانی هم با ایران لاس می‌زد. اوضاع همیشه عوض می شود. در چند سال گذشته، طالبانی در اردوی ایرانی‌ها بوده اما ایران خیلی سخت کوشید از اتحادیه میهنی علیه رفراندوم استفاده کند ولی موفق نشد. این حزب در حال حاضر بین دو تا سه جناح مشتت است. از همان اول هم انسجام درونی‌اش خیلی قوی نبود. بر بنیان سه نیرو ساخته شده و موفق به وحدت آن‌ها نمی‌شود. حزب گوران چند سال پیش از آن انشعاب کرد. اخیرا بهرام صالح هم اعلام کرد که خودش حزب جدیدی برپا کرده. این است که فکر نمی‌کنم تهران موفق شود از طریق «اتحادیه میهنی» که اکنون حامی رفراندوم است جلوی رفراندوم را بگیرد. سعی کردند این کار را از طریق گوران انجام دهند که مخالف رفراندوم است اما در این راه هم دارند شکست می‌خورند. شاید از قدرت فیزیکی حشد الشعبی برای این کار استفاده کنند.
به نظرتان ایران واقعا برای تصرف کردستان مستقل دست به استفاده از نیروی نظامی می‌زند؟
- ایران خودش وارد جنگ نمی‌شود. عادت ندارد خودش جنگ شروع کند اما در بغداد گروه‌های نیابتی دارد و می‌تواند مثل گذشته از آن‌ها استفاده کند. بعضی‌ها مدعی‌اند که ایران حتی گاه از داعش هم استفاده کرده اما نمی‌دانم این ادعا تا چه حد قابل تایید باشد. وقتی نیروهای خودشان را به سوریه فرستادند اثر برعکس داشت و مجبور شدند برشان گردانند. اما پیشمرگه‌ها خود را آماده کرده‌اند و بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر خندق کنده‌اند. آن‌ها تانک و هواپیما ندارند اما مبارزین عملیاتی خوبی هستند و می‌توانند جلوی حشد شعبی را بگیرند. به شرط این‌که آماده چنین عاقبتی باشند.
اسرائیل صحبت از پشتیبانی از کردها می‌دکند اما در عمل واقعا چه کاری از دست آن بر می‌آید؟
- اسرائیل نمی‌تواند کمک مستقیم بفرستد چون با اقلیم کردستان مرز مشترک ندارد. تسلیحات سنگین هم نمی‌تواند بفرستد. آخر از طریق کدام کشور؟ در دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ می‌توانست این کار را از طریق ایران انجام دهد اما از سال ۱۹۷۵ آن دسترسی از دست رفت [در پی قرارداد الجزیره بین شاه و صدام در سال ۱۹۷۵]. اسرائیل می‌تواند لابی کند و واشنگتن و سایر کشورها را قانع به پشتیبانی از استقلال کردستان سازد. پشتیبانی اخلاقی هم خیلی مهم است. دانستن این‌که یک کشور هست که از استقلال کردستان پشتیبانی می‌کند شاید به بقیه کمک کند که همین کار را انجام دهند. اسرائيل در ضمن می‌تواند با خرید نفت و انواع سایر طرق غیرمستقیم کمک کند.
حمایت قوی اسرائیل از کردهای عراق به چه علت است؟
- حمایتی خودجوش از سوی مردم است. چون مردم اسرائیل متوجه این واقعیت هستند که کردهای یهودی هنگام زندگی در کردستان زندگی صلح‌آمیزی داشتند. در دهه ۱۹۷۰ با کمک کردها بود که هزار یهودی عراقی گیرآمده در عراق موفق به ترک کشور شدند. نکته مهم دیگر این است که کردها مثل خیلی از سایرین خواهان حذف اسرائيل نمی‌شوند. تمام این‌ها روابط مردم با مردم بین کردها و یهودیان و البته بین کردها و اسرائيلی‌ها را تقویت می‌کند. نباید موازین دوگانه داشت. چرا فلسطینی‌ها باید دولت خود را داشته باشند اما کردستان نه؟ چرا سودان جنوبی آری و کردها نه؟ بیش از ۳۰ میلیون نفر کرد هستند، چرا نباید دولت خودشان را داشته باشند؟ مساله برای خیلی اسرائیلی‌ها، مساله اخلاقی است.
آیا پشتیبانی از کردستان مستقل به روابط اسرائيل با جهان عرب لطمه نمی‌زند؟
- خیلی از دولت‌های عرب پشت صحنه از آن حمایت می‌کنند. عربستان سعودی و دولت‌های خلیج [فارس] آن‌را سپری در مقابل ایران می‌بینند. اسرائيل تنها کشوری که کردستان را به رسمیت می‌شناسد، باقی نخواهد ماند. حمایت و همدلی بسیاری با کردستان در بین کشورهای خلیج [فارس] و در ضمن اردن پیدا می‌شود. آن‌ها مشکلی با دولت کرد ندارند اما الان باید بازی همبستگی عرب را بازی کنند و وانمود کنند مخالف آن هستند.
