شاید بر سردر وزارت خارجه ایران نوشته باشد «نه شرقی، نه غربی» اما حتی جواد ظریف که از طرف مخالفینش غرب‌گرا خوانده می‌شود، نشان داده که در عمل سیاست دیگری برقرار است. ظریف دیروز وارد مسکو شد و امروز روز فشرده‌ای در روسیه داشت. ظریف در حالی با همتای خود، سرگئي لاوروف، دیدار کرد که رضا اردکانیان، وزیر نیروی ایران، در این سفر او را همراهی می‌کند و او نیز با همتای روس خود، الکساندر نوواک، دیدار کرد. وزیر خارجه ایران در توئیتر نوشت که «روابط دوجانبه، مسائل منطقه، امنیت خلیج فارس و آخرین رویدادهای مربوط به برجام» از نقاط اصلی مورد تمرکز در این سفر بوده‌اند. جواد ظریف نهار کاری را با لاوروف سر یک میز خورد و سپس با جمعی از ایرانشناسان روس دیدار کرد. آخرین رویداد روز نشست خبری مشترک با لاوروف بود که ساعاتی پیش در سفارت ایران در مسکو برگزار شد.
ظریف در این سفر بارها و بارها از روسیه تمجید کرد و از روابط نزدیک با این کشور گفت. او دیشب هنگام ورود به مسکو به خبرنگاران گفت: «دولت روسیه در دوران دشوار کنار جمهوری اسلامی ایران ایستاده است و شکی نیست که ما با دوستان‌مان که در روزهای دشوار کنارمان ایستاده‌اند متفاوت برخورد می‌کنیم».
وزیر خارجه ایران سفر هیات ایرانی را نشانگر «روابط راهبردی دو کشور» دانست و از «روابط جدید» بین تهران و مسکو خبر داد. او در نشست خبری گفت: «روابط دو کشور شاید امروز در بهترین شرایط روابط در طول ده‌های گذشته باشد». او به این هم اشاره کرد که روسای جمهور دو کشور تا پایان سال حداقل دو بار در اجلاس‌های چندجانبه دیدار خواهند کرد.
ظریف در دیدار با ایرانشناسان روس بر «نقش ویژه» مهدی سنایی، سفیر ایران در مسکو، در بهبود روابط بین دو کشور تاکید کرد. او هم‌چنین گفت: «گسترش روابط فرهنگی ایران و روسیه باعث می‌شود که کمتر دچار اشتباه راهبردی شویم که دیگران گاه دچار آن می‌شوند». او با اشاره به اقدامات آمریکا علیه ایران، روسیه و چین گفت: «روسیه و چین از رقیب دیروز به دشمن امروز آمریکا تبدیل شده‌اند و ایران نیز در کنار این کشورها از نظر آمریکا قرار دارد».
برجام
پیش ازاین ظریف در مسکو و از خاک روسیه به اروپایی‌ها هشدار داد که اگر تا چند روز آینده به تعهدات خود عمل نکنند ایران وارد «گام سوم» کاهش اجرای تعهدات هسته‌ای خود می‌شود. ظریف بر پایه بندهایی از توافق وین اقدامات ایران در این زمینه را مغایر با برجام نمی‌داند. هنوز معلوم نیست «گام سوم» از سوی ایران دقیقا چه باشد. مثلا می‌توان حدس زد که افزایش تعداد سانتریفیوژها، راه‌اندازی مجدد تاسیسات فردو و یا محدود کردن فعالیت‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزینه‌های ایران برای «گام سوم» باشد.
لاوروف نیز در نشست مشترک بر پابندی مسکو به برجام تاکید کرد و گفت: «وضعیت کنونی آن بخاطر اقدامات مخرب واشنگتن پیش آمده است». به گفته او روسیه نگران این است که «تخاصم به صورت مصنوعی بالا برده می‌شود به جای این‌که شرایط سازش آماده شوند».
ظریف در مقابل تاکید کرد که ایران نقش روسیه و چین را با نقش سایر اعضای برجام یکسان نمی‌بیند. او افزود: «چین از شرکای نزدیک ایران قبل از برجام بود و در دوران تحریم با ایران همکاری داشت. اکنون نیز روابط تجاری خود با تهران را علیرغم فشارهای غیرقانونی آمریکا ادامه می‌دهد». وزیر خارجه ایران یادآوری کرد که در پی سفر به فرانسه در زمان برگزاری نشست گروه هفت هم به چین سفر کرده و هم به روسیه. ظریف در طی سفر به پکن به زبان چینی توئيت کرده بود و همتای چینی خود، وانگ یی، را «دوست خوبم» نامید و از خواست «تحکیم همکاری استراتژیک جامع» بین تهران و پکن سخن گفته بود.
اما از این گفته‌ها که بگذریم ایران خوب می‌داند که بقای برجام در گروی همراهی کشورهای غربی است. همین است که مذاکرات بین تهران و پاریس در این زمینه در جریان است. علی ربیعی، سخنگوی دولت، گفت: «دیدگاه‌های حسن روحانی و امانوئل ماکرون به یکدیگر نزدیک‌تر شده است. عباس عراقچی، معاون ظریف، امروز برای ادامه مذاکرات با فرانسه عازم پاریس شده است».
جزئیات این مذاکرات هنوز معلوم نیست اما علی مطهری، نماینده مجلس، روز یکشنبه گفته بود ماکرون گفته اگر ایران «گام سوم» کاهش تعهدات را برندارد و از گام‌های اول و دوم هم عقب برود خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای پیش‌خرید نفت از ایران راه‌اندازی خواهد شد.
مسائل منطقه
ظریف گفته بود مسائل سوریه، یمن، افغانستان و تنش‌های اخیر بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان نیز در این سفر مورد گفتگو قرار می‌گیرند. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، هم به نام سه کشور فوق‌الذکر درگیر جنگ داخلی اشاره کرد اما حرفی از رویدادهای اخیر بین لبنان و اسرائیل نزد. روسیه در این میان در وضعیت ویژه‌ای قرار دارد. مسکو از یک سو متحد تهران و دمشق است و از سوی دیگر روابط نزدیکی با اسرائیل دارد و حتی در جنگ داخلی سوریه گاه با این کشور همکاری کرده است.
ظریف در نشست خبری امشب گفت تهران و روسیه می‌خواهند با همدیگر مانور نظامی مشترک در اقیانوس هند برگزار کنند. مهم‌تر اما آن‌که او گفت تهران از «ابتکار روسیه برای گفتگو برای امنیت در خلیج فارس» استقبال می‌کند و آن‌را همگام با پیشنهادهای تهران مثل برگزاری مجمع گفتگوی منطقه‌ای در خلیج فارس و امضای قراردادهای عدم تعرض با کشورهای همسایه می‌بیند. او گفت: «دوستان روس را تشویق می‌کنیم این مورد را پیگیری کنند».
ظریف در نزدیکی برگزاری نشست متداول ایران، روسیه و ترکیه در آستانه، در مورد سوریه در مورد شرایط این کشور هم صحبت کرد. او گفت ایران در سوریه «دنبال رقابت با دیگران» نیست و تاکید کرد: «یک طرح کاهش تشنج و پیگیری راه‌حل سیاسی در سوریه موفق بوده و آن طرح آستانه است و بقیه طرح‌ها تاکنونی ناموفق بوده است». او گفت فردا در تهران با گیر پدرسون، فرستاده سازمان ملل، دیدار می‌کند و آماده شنیدن پیشنهادهای او هم هست.
ظریف با حضور آمریکا در منطقه شرق فرات که همگام با نیروهای کرد چپ‌گرا انجام می‌شود مخالفت کرد و آن‌را «غیرقانونی و مخرب» خواند. او درعین حال خطاب به ترکیه گفت: «نگرانی این کشور برای حفاظت از مرزهای خود را درک می‌کند». اما تاکید کرد که بهترین راه رفع این نگرانی از طریق همکاری با دولت مرکزی سوریه است. ظریف گفت: «شرایط کنونی منطقه اجازه نمی‌دهد که مشکل کردی به مشکل بزرگ منطقه منجر شود. کردها بخشی از منطقه هستند که باید حقوق‌شان مورد احترام قرار بگیرد».
ظریف امشب از مسکو به تهران رفته است و فردا در تهران با پدرسون، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه، دیدار می‌کند. او سپس عازم بنگلادش و اندونزی می‌شود تا به رایزنی‌های دیپلماتیک خود در آسیا ادامه بدهد. وزیر خارجه ایران در هفته گذشته به چین، ژاپن و مالزی نیز سفر کرده بود.
