انتشار ایندیپندنت فارسی
«مثل این‌که واقعا دوران صدام را یادتان رفته؟»
«.صدام هر چه بود و هر کاری کرد عراقی بود! تا ابد نمی‌توانید با اسم او هر کاری خواستید بکنید.»
این بخشی از مشاجره بلندی است که دیروز در دالان‌های قدرت در بغداد صورت گرفت. یک مقام ارشد یکی از احزاب شیعه عراق که به شرط عدم افشای نامش با «ایندیپندنت فارسی» صحبت می‌کرد گفت این مشاجره لفظی در ترکیبی از زبان فارسی و عربی بین یکی از فرماندهان نیروی قدس در عراق با معاون یکی از وزارت‌خانه‌های عراقی صورت گرفته است.
این منبع به «ایندیپندنت فارسی» گفت: «نکته جالب این‌جا است که طرف عراقی که این‌طور صحبت می‌کرد از افراد نزدیک به ایران بود. اینقدر نزدیک که حتی فارسی هم یاد گرفته بود. تا همین چند هفته پیش از ایران دفاع می‌کرد! بعد از ماجرای نجف و صحبت‌های آیت‌الله سیستانی ایران واقعا حمایت خیلی‌ها را از دست داده. هنوز برای قاسم سلیمانی احترام زیادی قائلیم اما ما عرب هستیم و غرور داریم. این همه دخالت مستقیم ایران دیگر واقعا پذیرفتنی نیست.»
صحبت‌های این منبع پس از اتفاق بزرگی می‌آید که دیروز، جمعه، در صحنه سیاست عراق افتاد: عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، گفت استعفای خود را تقدیم مجلس می‌کند. آقای عبدالمهدی حدود یک سال و یک ماه است که سرکار بوده و ایران به شدت برای حفظ او تلاش کرده است. عبدالمهدی ۷۷ ساله که از دانشگاه پوآتیه فرانسه دکترای اقتصاد دارد، در سال‌های پیش از انقلاب ایران از اعضای مطرح حزب کمونیست عراق بود. او جزو نیروهای متعدد شیعه در عراق و لبنان است که راه غریب حرکت از سوی کمونیسم به احزاب شیعه مورد حمایت ایران را طی کردند. عبدالمهدی در سال‌های بعد از انقلاب ایران به «مجلس اعلای اسلامی عراق» پیوست و تا سال ۲۰۱۷ در این حزب بود. از آن پس او به ظاهر مستقل بوده است اما شواهد متعدد نشان می‌دهد که ارتباطات بسیاری با ایران حفظ کرده است.
آخرین تلاش واضح جمهوری اسلامی برای حفظ او سفر اخیر قاسم سلیمانی به عراق بود که در آن نیروهای شیعه مختلف راضی شدند عبدالمهدی فعلا سر کار بماند. اما اعتراضات در عراق همچنان ادامه یافتند و شمار کشته‌ها به نزدیک ۴۰۰ نفر رسیده است. اتفاقات چند روز گذشته بالاخره کار دولت را تمام کرد: از حمله روز چهارشنبه به کنسولگری ایران در نجف و به آتش کشیده شدن آن تا درخواست آیت‌الله سیستانی، مرجع شیعیان، از مجلس عراق برای این‌که کاری برای حل اوضاع انجام دهد.
منبع عراقی به ما گفت: «یادتان نرود چهل نفر عراقی روز چهارشنبه در نجف کشته شدند. چند نفر مستقیما بخاطر دفاع از کنسولگری ایران در نجف. شما اگر در سال ۵۷ چهل نفر شهروند ایرانی بخاطر جلوگیری از حمله به سفارت آمریکا در تهران کشته شده بودند چه کار می‌کردید؟ چقدر خون عراقی باید ریخته شود تا منافع دولتی در ایران حفظ شود که مردم خودش هم طرفدارش نیستند؟ ما خیلی به آیت‌الله خامنه‌ای و ایران علاقه داریم اما کور هم نیستیم.»
به تخمین مقامات سازمان ملل، اعتراضات عراق تا کنون بیش از ۳۵۴ کشته و ۸۰۰۰ زخمی داشته است.
روزنامه «نیویورک تایمز» در آخرین گزارش خود از عراق به یکی از کشته‌شدگان اشاره کرد که نمادی از نوع تلفات این جنبش است: حسین عبید، نوجوانی ۱۶ ساله از محله شیعه‌نشین «مدینه الصدر» که در نزدیکی پل الاحرار بغداد کشته شد.
بیشتر کشته‌شدگان نمونه‌هایی مشابه عبید هستند: جوان، خشمگین و شیعه.
مقامات جمهوری اسلامی در هفته‌های اول اعتراضات عراق گاه سعی می‌کردند موضعی خنثی داشته باشند و حتی بر حقانیت خواسته‌های عراقی‌ها تاکید کنند. در روزهای گذشته اما لحن این مقامات تندتر شده است. مثلا می‌بینیم که ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق که از فرماندهان سابق نیروی قدس است، در پی آتش زدن کنسولگری ایران در نجف گفت: «عوامل مزدور خارجی در عراق متاسفانه از سوی شبکه‌های معاند مورد حمایت، تحریک و تشویق قرار می‌گیرند تا به روابط خوب دو کشور ضربه زنند.»
منبع عراقی به «ایندیپندنت فارسی» گفت: «من نمی‌دانم مشاوران آقای مسجدی چه کسانی هستند. اما در اوج خشم عراقی‌ها می‌روند در تلویزیون و به مردم معترض و گرسنه می‌گویند مزدور و خارجی؟»
قدم‌های بعدی
گرچه تیترهای اولیه خبر از «استعفای عبدالمهدی» می‌داد او در واقع رسما هنوز استعفا نداده و تنها گفته استعفایش را تقدیم مجلس می‌کند. او در روز تعطیل جمعه این را اعلام کرد و در نتیجه تقاضایش تا روز یکشنبه که مجلس گشایش یابد بررسی نخواهد شد. حتی بعد از این اعلام نیز عبدالمهدی به عنوان نخست‌وزیر موقت سر کار خواهند ماند تا زمانی که برهام صالح، رئیس‌جمهور کشور، بتواند چهره جدیدی را به عنوان جایگزین اعلام کند. تشکیل دولت در عراق معمولا در روندی طولانی از چانه‌زنی بین احزاب صورت می‌گیرد و در مورد خود آقای عبدالمهدی بیش از یک سال طول کشید. مهم‌تر از همه احزاب حاضر در پارلمان عراق البته رضایت تهران و واشنگتن بود.
مطابق تقسیم قدرت قومی-مذهبی در عراق، رئیس‌جمهور عراق همیشه از کردها است و از «اتحادیه میهنی عراق»، حزب جلال طالبانی فقید که آن هم به نوبه خود به تهران نزدیک است. آقای صالح اما کوشیده چهره‌ای اصلاح‌طلب در رویدادهای اخیر باشد. او لایحه‌ای انتخاباتی به مجلس فرستاده بود که موجب دگرگون ساختن نظام کنونی می شد اما نمایندگان مجلس تا همین‌جا آن‌را اینقدر ترمیم کرده‌اند که عملا خنثی شده. در واقع شاهد این هستیم که نمایندگانی که از نظام حاضر سود می‌برند حاضر نیستند به این راحتی آن‌را کنار بزنند.
مقتدی صدر جزو چهره‌های شیعه بود که پیش از اعتراضات از محورهای اصلی مخالفت با دولت به حساب می‌آمد اما در اعتراضات کنونی نتوانسته خود را در جایگاه رهبری قرار دهد. نبیل الطرفی از طرف ائتلاف «سائرون» که متشکل از نیروهای مقتدی صدر و حزب کمونیست عراق است در نشستی مطبوعاتی گفت این گروه خواهان تعطیلی مجلس و انتخابات زودهنگام است. همین خواست را حزب سنی‌محور «عمل» به رهبری سلیم الجبوری، رئیس سابق پارلمان، نیز تکرار کرده است. اسامه النجیفی، دیگر رئیس سابق پارلمان، در فیس‌بوک از رئیس‌جمهور خواست برای کنار زدن عبدالمهدی وارد کار شود و از مجلس خواهان تسریع این روند شود.
یک نخست‌وزیر شاید کنار رفته باشد اما راه ایجاد تغییرات بنیادین در سامانه سیاسی عراق همچنان ادامه دارد. همچنین راه محدود کردن نفوذ ایران.
