انتشار در ایندیپندنت فارسی
دوازده سال پیش که تونی بلر از سمت خود به عنوان نخست‌وزیر بریتانیا استعفا داد، بلافاصله شغل جدیدی را پذیرفت: نماینده رسمی جامعه جهانی (چهارگانه متشکل از سازمان ملل، آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا) برای حل مساله خاورمیانه و رقم زدن صلح بین اسرائیل و فلسطین. آقای بلر در صحبت‌هایش اغلب به این اشاره می‌کرد که مساله اسرائیل و فلسطین هر پیچیدگی داشته باشد از یک لحاظ نسبتا ساده است و آن این‌که توافقی عمومی در جامعه جهانی در مورد چهارچوب‌های صلح موجود است. اشاره او به «راه‌حل دو دولتی» بود که در پی نشست‌ها و توافق‌های مادرید و اسلو در اوایل دهه ۱۹۹۰ مورد پذیرش اکثریت جامعه جهانی و رهبری سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) و بخش عمده‌ای از احزاب اسرائیل بود. این‌که میخ آخر در تابوت آن‌چه می‌توان «اجماع اسلو» نامید دقیقا کی زده شد موضوعی است که تاریخدانان سال‌ها در موردش جدل خواهند کرد. اما در اولین روزهای دهه ۲۰۲۰ شکی نیست که هیچ کس جرات ندارد حرف‌های خوش‌بینانه آن روزهای آقای بلر را تایید کند.
تا پیش از ترامپ، روسای جمهور و اکثریت هر دو حزب اصلی آمریکا بر همان «راه‌حل دو دولتی» تاکید داشتند. حتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر راست‌گرای اسرائیل، نیز در سال ۲۰۰۹ در یک سخنرانی تاریخی در دانشگاه «بار ایلان» اسرائيل اساس این راه‌حل را پذیرفت. امروز اما با حضور ترامپ در کاخ سفید و تغییر معادلات سیاسی در اسرائیل دیگر خبری از آن اجماع نیست — اگر هم پاریس و لندن و مسکو و البته رام‌الله بر آن تاکید بورزند، واشنگتن و تل آویو چنین تاکیدی ندارند و این دو هستند که نقش تعیین‌کننده را بازی می‌کنند.
در حالی این خطوط را می‌نویسیم که نتانیاهو به همراه بنی گانتز، رهبر حزب «آبی و سفید» که در حال حاضر بزرگترین حزب مجلس اسرائیل و اپوزیسیون اصلی نتانیاهو به حساب می‌رود، عازم آمریکا شده‌اند. این دو به دعوت ترامپ به کاخ سفید می‌روند تا بالاخره در روز سه‌شنبه پرده از «معامله قرن» که کاخ سفید مدت‌ها است وعده‌اش را می‌دهد برداشته شود. معاون ترامپ، مایک پنس، پنجشنبه گذشته شخصا به اورشلیم رفته بود تا بیبی و گانتز را به آمریکا دعوت کند.
اما تمام شنیده‌ها حاکی از آن است که «معامله قرن» قرار است از تمام اصول تاکنونی مورد پذیرش جامعه جهانی مثل لزوم تشکیل دولت فلسطینی در کرانه غربی و نوار غزه و بیت‌المقدس شرقی عدول کند و در نتیجه نه تنها فلسطینی‌ها که حتی سایر کشورها هم احتمالا قادر به پذیرش آن نخواهند بود.
پیش از آن که از مفاد دقیق طرح ترامپ با خبر شویم زمان‌بندی اعلام آن نیز وسیعا محکوم شده است. دولت ترامپ تا بحال اعلام این طرح را چندین ماه عقب انداخته بود چرا که دو انتخابات پیاپی در اسرائیل منجر به تشکیل دولت نشد. حالا اما ترامپ اعلام این طرح را حدود یک ماه پیش از انتخابات بعدی اسرائیل (در روز ۲ مارس) انجام می‌دهد و بسیاری ناظرین می‌گویند این تلاشی واضح برای کمک به نتانیاهو است — و البته کمک به خود آقای ترامپ که درگیر روند استیضاح است. آقای نتانیاهو هم مثل ترامپ با مشکلات داخلی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند و قرار است به زودی به اتهام رسمی رشوه‌گیری و فساد مالی دادگاهی شود. جزئیات طرح ترامپ قرار است دقیقا در همان روزی (سه‌شنبه) اعلام شود که کنست، مجلس اسرائيل، در مورد مصونیت نتانیاهو تصمیم می‌گیرد. تلاش بیبی برای به تعویق انداختن این رای به پس از انتخابات ماه مارس موفق نبود.
دان شاپیرو، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل، امروز در گفتگو با رادیو ارتش اسرائیل زمان‌بندی اعلام طرح را محکوم کرد. آقای شاپیرو که اکنون کارشناس مهمان در «موسسه مطالعات امنیت ملی» در دانشگاه تل‌آویو است در ضمن هشدار داد که سال آینده احتمال دارد رئیس‌جمهوری دموکرات در کاخ سفید حاضر باشد و او احتمالا مفاد این طرح ترامپ را نخواهد پذیرفت.
جنجالی‌ترین بخش این طرح که مشخصا مورد اشاره آقای شاپیرو بود پیشنهاد الحاق دره اردن به خاک اسرائیل است. در این دره ۱۰ هزار شهرک‌نشین یهودی و ۸۰ هزار فلسطینی زندگی می‌کنند و حدود ۳۰ درصد کرانه غربی را که مثلا قرار است روزی مرکز دولت فلسطینی باشد تشکیل می‌دهد. اگر چنان‌که رسانه‌ها می‌گویند (و بیبی وعده داده) بخشی از طرح ترامپ، الحاق این دره به خاک اسرائيل باشد تشکیل دولت فلسطینی عملا بی‌معنی‌تر از پیش می‌شود.
نیکولای ملادنوف، فرستاده ویژه سازمان ملل در موضوع روند صلح خاورمیانه، روز چهارشنبه در همین مورد هشدار داد و گفت چنین اقدامی از سوی اسرائیل «ضربه‌ای ویرانگر» به راه‌حل دو دولتی وارد خواهد آورد. محمود عباس، رئیس‌تشکیلات خودگردان فلسطین، هم چند ماه پیش گفته بود که اگر اسرائيل چنین کاری کند، رام‌الله تمام توافق‌های کنونی خود با اسرائیلی‌ها را لغو می‌کند. او در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۱۹ گفته بود: «اگر آن‌را الحاق کنید، رابطه‌ای بین ما و شما نخواهد بود. تمام روابط‌مان را قطع می‌کنیم و تمام توافق‌ها را لغو می‌کنیم. تنها چیزی که حفظ می‌کنیم مبارزه علیه تروریسم است.»
وضع سیاست اسرائیل اما امروز به گونه‌ای است که حتی آقای گانتز هم عملا از اساس با طرح‌های نتانیاهو برای الحاق دره اردن به خاک کشورش موافق است. باید به یاد آورد که گانتز از حزب اصلی چپ اسرائيل یعنی حزب کارگر نمی‌آید و حزب «آبی و سفید» او در واقع بلوکی متشکل از ناراضیان نتانیاهو است که لزوما به اردوگاه چپ کشور تعلق ندارند. از چهار رهبر اصلی آن، سه نفر مثل آقای گانتز فرمانده کل ارتش بوده‌اند و آن یک نفر دیگر، یائیر لاپید، چهره‌ای میان‌گرا است.
گانتز در پاسخ به دعوت ترامپ بیشتر کوشیده کاری کند که پیش از انتخابات ماه مارس موضعش تضعیف نشود. او دعوت کاخ سفید را پذیرفت اما گفت در جلسه سه نفره با بیبی و ترامپ شرکت نمی‌کند و در عوض روز دوشنبه جلسه‌ای مجزا با ترامپ خواهد داشت و همان شب به اسرائیل برمی‌گردد تا در رای مهم روز سه‌شنبه در مورد مصونیت نتانیاهو در کنست حاضر باشد. نتانیاهو هم که می‌خواست عقب نماند اعلام کرد روز دوشنبه جلسه‌ای با ترامپ در مورد روابط دو کشور خواهد داشت (علاوه بر جلسه روز سه‌شنبه در مورد مفاد «طرح قرن».)
آقای گانتز که از مفاد اصلی طرح با خبر شده است آن‌را «بنیانی برای پیشروی» به سوی «توافق» با فلسطینی‌ها «همراه با تداوم و تعمیق همکاری استراتژیک با اردن، مصر و سایر کشورهای منطقه» خواند. او طرح ترامپ را به عنوان «نقطه عطفی چشمگیر» ستود که «راهی را تعریف می‌کند که اطراف مختلف تخاصم در خاورمیانه می‌توانند از طریق آن به توافقی منطقه‌ای و تاریخی برسند.» رقیب نتانیاهو در تعریف از ترامپ هیچ دست کمی از بیبی ندارد و رئیس‌جمهور آمریکا را «دوست حقیقی دولت اسرائیل، شهروندان اسرائیل و یهودیان آمریکا» خواند و گفت رهبری او باعث شده «اتحاد بین ما عمیق‌تر، قوی‌تر و قدرتمندتر از همیشه» شود.
دولت نتانیاهو اما در ضمن شامل رهبرانی از جناح راست است که بی‌پرده‌تر از بقیه علیه هرگونه امکان صلح پایدار با فلسطینی‌ها سخن می‌گویند. مثلا نفتالی بنت، وزیر دفاع از حزب «راست جدید»، امروز (یکشنبه) با حضور در شهرک یهودی‌نشین آریل (که مثل سایر شهرک‌های اینچنینی در کرانه غربی از نظر قانون بین‌المللی غیرقانونی به حساب می‌آیند) تاکید کرد که اسرائیل «تحت هیچ شرایطی اجازه تشکیل دولت فلسطینی» را نمی‌دهد.
بنت گفت: «در هیچ موردی و تحت هیچ شرایطی اجازه تشکیل دولت فلسطینی یا به رسمیت شناخته شدن چنین دولتی را نمی‌دهیم و یک سانتیمتر از خاک اسرائيل را هم به عرب‌ها نمی‌دهیم.»
حرف‌های وزیر دفاع اسرائيل معلوم کرد که طرح ترامپ قرار است از چه نظر برای اسرائيلی‌ها «تاریخی» باشد. او گفت: «نزد ما و دولت ما فرصتی قرار دارد که هر پنجاه سال یک بار پیش می‌آید. ما می‌توانیم قانون اسرائیل را به نیم میلیون شهروند خود و به دره اردن و گوش اتزیون گسترش دهیم.» اشاره او به نیم میلیون ساکن شهرک‌های غیرقانونی یهودی‌نشین در کرانه غربی است. بنت افزود: «این سال‌ها است که رویای ما بوده. از ما می‌پرسند که موضع‌مان چیست. پاسخ ما این است: اگر این طرح شامل الحاق باشد، از آن پشتیبانی می‌کنیم. اگر نباشد، پشتیبانی نمی‌کنیم.»
دیگر مسافر اسرائیلی واشنگتن که رسانه‌ها کمتر به آن اشاره کرده‌اند، یوسی داگان است. آقای داگان رئیس «شورای منطقه شومرون» است، که در واقع شورای شهرِ شهرک‌نشین‌های غیرقانونی شمال کرانه غربی لسا. او قرار است با گروهی از فعالین مسیحی اوانجلیک و نمایندگان حزب جمهوری‌خواه در آمریکا دیدار کند و بکوشد تا منافع شهرک‌نشین‌ها نیز در طرح ترامپ لحاظ شود.
با این حساب به نظر می‌رسد «معامله قرن» در واقع اصلا معامله‌ای بین دو طرف اسرائيلی و فلسطینی نیست و تنها تایید پیش بردن برنامه جناح راست اسرائیل با تایید دولت آمریکا است — اتفاقی که با حضور هر رئیس‌جمهوری به جز ترامپ غیرممکن می‌نمود.
