سال ۲۰۲۰ با بحران‌هایش برنامه میلیون‌ها نفر را به هم ریخته. اندکند کسانی که با وجود تمام مشکلات این سال برنامه‌های خود را مجدانه دنبال می‌کنند.
یکی از آن‌ها آیه هاشم بود، دختر ۱۹ ساله مقیم شهر بِلکبِرن در شمال غربی انگلستان. او دانشجوی حقوق در دانشگاه سالفورد بود و معاون رئيس انجمن حقوق دانشگاه. با کوشش بسیار تازه امتحان‌های سال دوم حقوق را با موفقیت طی کرده بود. عضو هیئت امنای انجمن کودکان محل هم بود. او مصمم بود که امسال هم در درس و فعالیت‌های اجتماعی‌اش موفق باشد و هم گواهینامه رانندگی‌اش را دریافت کند. خانواده و دوستان و آشنایان همه از شور زندگی آیه می‌گویند.
این زندگی اما خیلی زود به پایان رسید. یک‌شنبه گذشته، حوالی ساعت سه بعدازظهر، آیه در نزدیکی خانه برای خرید عازم فروشگاه «لیدل» در خیایان کینگِ بلکبرن شده بود که به ضرب چند گلوله از پای درآمد. در اینترنت چندین فیلم از این لحظه هولناک منتشر شده. تویوتا آونیسی را می‌بینیم که به او نزدیک می‌شود و سپس خیلی سریع می‌بینیم که این ماشین می‌رود و بدن بی‌جان آیه به زمین می‌افتد.
از جنوب لبنان تا شمال انگلستان
آیه ۹ ساله بود که به همراه خانواده‌اش از جنوب لبنان به انگلستان آمدند و در این کشور پناهنده شدند. آن‌ها از شیعیان جنوب لبنان هستند و در سال‌های اخیر منطقه زندگی‌شان درگیر منازعات منطقه شده است. به نظر می‌آید پدر آیه، اسماعیل هاشم، در چند سالی که منتهی به مهاجرت‌شان در سال ۲۰۱۰ شد به نوعی درگیر نزاع اسرائیل و لبنان بوده و حتی تیر خورده.
ده سال گذشته برای آیه، فرزند بزرگ خانواده، ساده نبود. تقاضای پناهندگی آن‌ها چهار بار رد شد و تازه یک سال بود که موفق شده بودند اقامت دائم دریافت کنند. آیه با این حال توانسته بود در رشته ممتاز حقوق و در یکی از دانشگاه‌های عالی کشور قبول شود.
یکی از معلم‌های دبیرستان که او را خوب به خاطر می‌آورد در موردش می‌گوید: «خانم جوان بسیار بسیار باهوشی بود که بسیار بسیار سریع به زبان انگلیسی مسلط شد و به شدت می‌کوشید تا بهترین فردی که می‌تواند بشود.»
دبیرستان در سوگ او بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت: «آیه دوستان بسیاری داشت و از طریق سازماندهی رویدادهای خیریه در کمک به دیگران نقش بازی می‌کرد. او دختر زیبای جوانی بود که از کشورش گریخته بود و در جستجوی زندگی بهتر به بریتانیا آمده بود. در مدرسه از هر فرصتی که داشت استفاده می‌کرد و از جمله دانش‌آموزانی بود که ما چندین بار دستاوردهایش را بزرگ داشتیم.»
لاکی حسین، یکی از دوستان خانواده هاشم، از تلخی این واقعه برای خانواده‌ای جنگ‌زده می‌گوید: «آن‌ها به خاطر جنگ از لبنان گریخته بودند. در آن‌جا اسماعیل را تهدید به مرگ کرده بودند. حالا در چنین اوضاعی به بریتانیا آمده و دخترش تیر خورده. تاریخ خودش را تکرار می‌کند. واقعا نمی‌توانم حال و روزش را تصور کنم.»
حادثه؟
دلیل این قتل هنوز معلوم نیست. حداقل یازده نفر تا به حال در رابطه با آن دستگیر شدهاند و پلیس منطقه لنکشرِ انگلستان در مراحل اولیه تحقیق است. رایج‌ترین تئوری فعلا این است که آیه بداقبالی آورده و اتفاقی سر راه تیر خطای مهاجمین قرار گرفته.
از جمله مظنونان دستگیر شده سه برادر به نام‌های فیروز، سهیل و ندیم سلیمان هستند که مغازه‌ای تایرفروشی به نام «آر وان تایرز» در بلکبرن دارند. آن‌ها خصومتی با یک کارواش داشته‌اند و یک تئوری این است که قصدشان شلیک به این کارواش بوده و آیه تصادفا سر راه گرفته. در فیلم‌ها می‌بینیم که کارواش «کوئیک تایر اند کوئين شاین» در پس‌زمینه حادثه قرار دارد. به علاوه پنج مرد به سن‌های ۲۸، ۲۹، ۳۱، ۳۵ و ۳۹ و سه زن به سن‌های ۱۹، ۲۶ و ۲۹ دستگیر شدهاند که تعداد کل را به یازده نفر می‌رساند. نشریات جهان عرب پر از تئوری‌های مختلف در مورد دلایل احتمالی کشته شدن آیه هستند که هنوز هیچ یک به اثبات نرسیده‌اند.
او در روستای قلیله در استان صور جنوب لبنان به خاک سپرده شد و مادرش در مراسم تشیع‌جنازه حرف دلش را زد: «قلبم سوخته. ای کاش کشورمان اوضاع خوبی داشت و دخترم نمی‌رفت تا در کشوری خارجی کشته شود.»
شیعه‌هراسی دلخراش در بریتانیا
کشته شدن یک دختر مسلمان محجبه، آن هم در روزهای ماه مبارک رمضان، باعث ایجاد احساسات بسیار در جامعه مسلمان بریتانیا شد و به سرعت به یاد او کمک‌های مالی مختلف جمع‌آوری شد. در این میان اما شاهد پدیده زشت شیعه‌هراسی بودیم. وقتی خبر شیعه بودن آیه به تایید رسید برخی مسلمانان سنی خواهان پس گرفتن کمک‌های خود شدند. یکی از نوجوان‌ها که چندین هزار پوند جمع کرده بود گفته بود اگر این کمک‌ها به نام فردی شیعه جمع شود او «باید در روز قیامت جواب پس دهد.» یکی دیگر گفت: «ما حق داریم از رافضی‌ها [عبارتی توهین‌آمیز که افراطیون در مورد شیعیان به کار می‌برند] متنفر باشیم.» این حادثه در واقع بهانه‌ای شد تا اختلافات فرقه‌ای-مذهبی و مشخصا شیعه‌هراسی غالب در بعضی جوامع مسلمان برملا شود. همین باعث شده این موضوع بحث‌های داغ جامعه مسلمانان باشد و بسیاری به این اشاره کنند که شیعیان هم مسلمان هستند و در ضمن باید از قتل ناعادلانه هر انسانی مستقل از دین و مذهبش سوگوار شد.
مثلا یکی از کاربران در توئیتر قصه‌ای از پیامبر اسلام نقل می‌کند: وقتی تابوت مردی یهودی را می‌آوردند، پیامبر به احترام ایستاد. یکی گفت: «اما او یهودی است.» پیامبر پاسخ داد: «مگر انسان نیست؟» همین کاربر در ادامه نوشت: «در این فکرم که پیامبر راجع به خواهر جوانی که با زبان روزه این طور به قتل رسید چه می‌گفت؟»
فعالان نژادپرستِ مسلمان‌ستیز و جناح راست افراطی در بریتانیا نیز از این واقعه سوءاستفاده کرده‌اند. مثلا کیتی هاپکینز، یکی از بدنام‌ترین نویسندگان این جناح، در توئیتی به این ماجرا پرداخته و به کل جامعه مسلمانان حمله کرده.
آیه هاشم اما به نظر در مرگ خود نیز باعث ایجاد اتحاد شده. او با گشودن بحث شیعه و سنی در خیلی جوامع مسلمان باعث شده خیلی‌ها مقابل فرقه‌گرایی که افراطیون هر دو طرف به آن دامن می‌زنند بایستند.
تلاش برای جمع‌آوری کمک مالی به نام او نیز همچنان ادامه دارد. از جمله ۳۶ هزار پوند که برای ساختن مسجدی در نیجر در آفریقا جمع شده. آرزوهای این دختر جوان با چند گلوله به پایان رسید؛ اما نامش اکنون در سراسر دنیا به یاد خواهد ماند: از شمال قاره اروپا تا غرب قاره آفریقا.
