توجه به زبان بدن در دیدارهای دیپلماتیک در ایران مورد توجه افکار عمومی قرار می‌گیرد؛ به‌ویژه در دیدار مقامات مختلف ایران و روسیه. این توجه‌ها معمولا صرف پیدا کردن شواهدی می‌شوند که سرسپردگی جمهوری اسلامی به حکومت کرملین را نشان دهند؛ رابطه‌ای نابرابر که البته برایش آن قدر شواهد گسترده در قراردادهای اقتصادی و امنیتی وجود دارد که نیازی به تحلیل تصاویر نباشد.
در جریان سفر «ولادیمیر پوتین» به تهران اما نکته دیگری در مورد زبان بدن ظاهرا کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است؛ گشادنشینی مردانه رییس‌جمهوری روسیه.
گشاد نشینی مردانه چیست؟
گشادنشینی مردانه ترجمه فارسی نو واژه‌ای است که حدود هشت سال پیش، در جریان گفت‌وگوهای اینترنتی وارد زبان انگلیسی شد: «منسپردینگ (Manspreading)».
این از آن واژه‌هایی است که حدود سال ۲۰۱۴، ظاهرا ابتدا به صورت هشتگ در شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر پا گرفت و بعد به سرعت جا افتاد و به مفهومی جدید در ادبیات فمینیستی تبدیل شد. منظور از این واژه، همان است که از آن برمی‌آید: عادت بسیاری مردان به گشاد نشستن در فضاهای عمومی که هم باعث می‌شود جای بسیاری گرفته شود و هم نوعی ابراز قدرت است.
لغت‌نامه «آکسفورد» در سال ۲۰۱۵ این واژه را به دایره واژگانش افزود. اداره ترابری نیویورک در سال ۲۰۱۶ کارزاری علیه این حرکت شروع کرد و آگهی‌هایی در مترو و اتوبوس قرار داد که مشخصا از مردان می‌خواست به بقیه جا دهند و دست از گشادنشینی بردارند. یک سال بعد شهرداری مادرید، پایتخت اسپانیا در پاسخ به کارزاری مردمی، این حرکت را ممنوع اعلام کرد. هنگام گفت‌وگو در شورای شهر، طرف‌داران این ممنوعیت مشخصا به ارتباط آن به فرهنگ مردسالاری اشاره کردند.
طی این سال‌ها، بحث و گفت‌وگو راجع به گشادنشینی مردانه بسیار بوده است. پژوهش‌گران اینترنتی به این اشاره کرده‌اند که چه‌طور این مفهوم از دل مشاهدات هر روزه زنان در فضاهای عمومی آغاز شد و قوام گرفت.
«لیندزی کرکهام»، استاد ادبیات انگلیسی در «هامبر کالجِ» تورنتو به جایگاه استعاری این واژه جدید اشاره کرد و گفت گشادنشینی مردانه در واقع یادآور این واقعیت است که به مردان اجازه داده می‌شود فضایی بیش از حق خود در جامعه اشغال کنند.
در سال ۲۰۱۵، وب‌سایت «مایک» با دوربین مخفی، گشادنشینی مردانه و زنانه را مقایسه کرد. در این حرکت، یک زن و مرد در متروی نیویورک گشادنشینی می‌کنند و دوربینی مخفی واکنش‌های بسیار متفاوت به این دو را ثبت می‌کند تا نشان دهد اعتراض فمینیست‌ها مستدل است.
دو سال بعد، روزنامه «ایندیپندنتِ» لندن اما مطلبی منتشر کرد که سعی داشت به صورت علمی توضیح دهد چرا بسیاری مردان چنین عادتی دارند.
«جان ساتکلیف»، جراح نخاع در گفت‌وگو با این روزنامه توضیح داده بود که تفاوت بدن مردان و زنان باعث می‌شود که جمع و جور نشستن برای مردان سخت‌تر باشد.
ساتکلیف گفته بود: «تفاوت‌های بدن مردان و زنان باعث می‌شود نقشستن با زانوهای نزدیک به هم برای مردان کم‌تر راحت باشد.»
این گزارش البته تاکید داشت که راحت بودن دلیلی بر توجیه این امر نیست. در ایران نیز توجه‌ها به این مفهوم فزونی گرفته است و «غنچه قوامی» اخیرا در «رادیو خیابان» به توضیح این موضوع پرداخت.
چرا پوتین گشاد می‌نشیند؟
پوتین وسواس خاصی به نشان دادن مردانگی خود و اعمال قدرت دارد و تعجبی نیست که به گشادنشینی هم عادت داشته باشد. این موضوع سال‌ها است مورد توجه یکی از قدرتمندترین زنان سیاستمدار جهان که سابقه مراوده با او را دارد نیز قرار گرفته است؛ «هیلاری کلینتون»، وزیر سابق امور خارجه امریکا.
کلینتون ماه گذشته در گفت‌وگو با روزنامه «فایننشال تایمز» لندن دیدار خود با پوتین در مارچ ۲۰۱۰ را به یاد آورد و به این سوال پاسخ داد که آیا رییس‌جمهوری روسیه نسبت به او رفتاری جنسیت‌زده داشته است یا نه.
هیلاری گفت: «پوتین نسبت به من خیلی جنسیت‌گرا برخورد می‌کرد. در جمع خصوصی که بودیم، تعاملاتی جالب و حتی مفید داشتیم اما وقتی مطبوعات را صدا می‌کرد، شروع می‌کرد توهین کردن به امریکا و بعد برای این که بیشتر خودش را اثبات کند، جلوی دوربین گشاد می‌نشست.»
او البته قبلا هم به ماجرای گشادنشینی پوتین اشاره کرده بود؛ از جمله در گفت‌وگویی تلویزیونی با «استیون کولبرت» مشهور در سال ۲۰۱۷.
هیلاری گفته بود: «اصطلاحی هست که به‌ویژه در نیویورک باب است؛ گشادنشینی مردانه. هر بار من با پوتین جلسه داشتم، پاهایش را باز می‌کرد.»
صحبت‌های وزیر خارجه امریکا البته جای تعجبی ندارد چرا که شواهد بسیاری برای این رویکرد جنسیت‌زده پوتین که قوانین سنتی و ضد‌هم‌جنس‌گرا را نیز به روسیه آورده است، وجود دارد.
وقتی کلینتون در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶ از او انتقادهایی کرد، پوتین در پاسخ گفت: «آدم بهتر است با زن‌ها مباحثه نکند.»
بیهوده نیست که برخی فیلسوف‌های طرف‌دار پوتین و حکومت مستبدانه‌اش در روسیه به طور علنی جمهوری اسلامی را به دلیل ترویج فرهنگ به اصطلاح سنتی ستایش می‌کنند. یک وجه مشترک حکومت‌های پوتین و «علی خامنه‌ای»، دشمنی اعلام شده و علنی آن‌ها با فمینیسم و برابری‌طلبی است؛ محورِ برابری‌ستیزی.
