دو سال پیش بود که نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، اعلام کرد که نیروهای امنیتی کشورش موفق شده‌اند بایگانی هسته‌ای ایران را به سرقت ببرند و از اسرار آن باخبر شوند. نتانیاهو هنگام اعلام این خبر بیش از هر کس به نام یک نفر اشاره کرد: محسن فخری‌زاده. او گفت: «فخری‌زاده، این نام را به خاطر داشته باشید.»
فردی که نتانیاهو از او صحبت می‌کرد امروز در آبسردِ دماوند ترور شد. منابع نزدیک به سپاه پاسداران فیلم‌هایی از ترور او منتشر کرده‌اند. وزارت دفاع ایران مرگ او را تایید کرده است. این دانشمند مهم هسته‌ای کیست؟
فخری‌زاده، طعمه بزرگ
سخنرانی نتانیاهو اولین باری نبود که جهانیان نام فخری‌زاده را می‌شنیدند. نام او بارها به عنوان چهره اصلی برنامه مخفی هسته‌ای -تسیلحاتی ایران مطرح شده بود. همین باعث شده بود نامش حتی در فهرست‌هایی همچون «قدرتمندترین مردان جهان» رسانه‌های آمریکایی قرار بگیرد. رسانه‌های غربی او را با رابرت اوپنهایمر، فیزیکدان نظری که پدر بمب اتم آمریکا بود و عبدالقدیر خان، دانشمند ۸۴ساله پاکستانی که موفق به ساختن بمب اتم برای کشورش شد مقایسه می‌کردند.
چهره‌های امنیتی-دفاعی ایران فخری‌زاده را به عنوان یکی از بااستعدادترین مغزهای متفکر ایران در زمینه فیزیک هسته‌ای می‌شناسند. او حداقل از دهه ۱۳۷۰، یعنی زمان هاشمی رفسنجانی، از چهره‌های مهم صنعت دفاعی ایران بود و در چندین پروژه این چنین نقش داشته است. آشکار شدن نقش او در ابعاد تسیلحاتی برنامه هسته‌ای ایران (که به نظر می‌آید در سال ۲۰۰۳ متوقف شده بود) باعث شد در سال ۲۰۰۷ در فهرست تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل قرار بگیرد. از فخری‌زاده به عنوان رئیس نهادی به نام «سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی» (سپند) نام برده شد که بخشی از وزارت دفاع ایران است و برنامه سری تسلیحاتی-هسته‌ای ایران را دور از نهادهای تحت نظر آژانس هسته‌ای پیش می‌برد.
مجله اشپیگل آلمان در سال ۲۰۱۰ به اسنادی سری در تایید برنامه تسلیحاتی-هسته‌ای مخفی ایران اشاره کرد و گفت نام دو نفر بیش از همه در این اسناد به چشم می‌خورد: کامران دانشجو، وزیر علوم دولت احمدی‌نژاد و محسن فخری‌زاده. اشپیگل از او به عنوان عضو ۴۸ساله سپاه پاسداران و استاد دانشگاه امام حسین (که برای سپاه پرورش نیرو می‌کند) نام برد و چهره اصلی «برنامه تسلیحاتی هسته‌ای مخفی ایران».
فخری‌زاده متولد ۱۳۳۶ در قم است و با توجه به حساسیت‌های موجود در موردش همیشه دور از چشم رسانه‌ها فعالیت می‌کرد. با این حال نام او در جراید دهه ۱۳۷۰ به عنوان یکی از چهره‌های اصلی فیزیک ایران به چشم می‌خورد. اسناد مختلف نشان می‌دهد که او از سال ۱۳۷۰ در دانشگاه امام حسین فیزیک درس می‌داد.
اسرائیلی‌ها که پیش از این در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران نقش داشته‌اند، طبیعتا سال‌ها به دنبال او نیز بوده‌اند. رانین برگمن، روزنامه‌نگار امنیتی مشهور اسرائیل، در کتابی که در سال ۲۰۱۸ درباره تاریخ ترورهای موساد نوشت، در این مورد می‌نویسد: «ایرانی‌ها فهمیده بودند که کسی دارد دانشمندانشان را به قتل می‌رساند و شروع به حفاظت از آن‌ها کردند. به خصوص رئیس گروه تسلیحاتی، محسن فخری‌زاده که مغز پروژه به حساب می‌آمد.»
دو سال پیش از برگمن، جی سولومان، خبرنگار روزنامه «وال استریت ژورنال»، در کتاب «جنگ‌های ایران» که راجع به نبرد غرب با برنامه هسته‌ای ایران نوشته بود، بارها از فخری‌زاده نام برد. او در این کتاب اشاره می‌کند در سال ۲۰۰۳ که دستگاه امنیتی آمریکا اعلام کرد بخش تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۰۳ متوقف شده است، از طریق شنود بر تماس‌های تلفنی و ایمیل‌های محسن فخری‌زاده بود که به این نتیجه رسیده بود. سولومان از فخری‌زاده به عنوان «رئیس احتمالی برنامه تسلیحاتی هسته‌ای ایران» و عضو سپاه پاسداران نام می‌برد و می‌گوید اعتراض او به قطع بودجه‌اش بود که نشان داد این برنامه در سال ۲۰۰۳ متوقف شده بود.
این روزنامه‌نگار آمریکایی در این کتاب در چندین مورد دیگر نیز به فخری‌زاده اشاره می‌کند. او از جمله منابع متعددی است که تاکید می‌کند یوکیو آمانو، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، هنگام سفر به ایران اجازه گفت‌وگو با محسن فخری‌زاده را نداشته است.
معنای این ترور
ترور فخری‌زاده بیش از هر چیز دو سؤال واضح را مطرح می‌کند. آیا این بدین معنی است که غربی‌ها یا اسرائیل باور داشتند او برنامه هسته‌ای تسلیحاتی ایران را از سر گرفته است؟ و دوم این‌که آیا این دو ماه حساسی که از ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ باقی مانده است به چه عواقبی می‌انجامد و آیا مقدمه درگیری وسیع‌تری است یا نه؟
سؤال بزرگ‌تر اما این‌جا است: میزان نفوذ امنیتی در سپاه پاسداران چقدر است که حتی توان حفظ جان عالی‌ترین دانشمندان مهم‌ترین پروژه‌های خود را هم ندارد؟
