انتشار در ایندیپندنت فارسی
در چند روز گذشته در حالی که ایران در آتش اعتراضات می‌سوخت، مقامات عالی بعضی کشورهای منطقه و جهان در جزیره‌ای در نزدیکی سواحل کشورمان گرد آمده بودند. نشست منطقه‌ای «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» از جمعه تا یکشنبه در منامه، پایتخت بحرین، برگزار شد. هیچ مقامی از ایران در این نشست حضور نداشت اما اقدامات ایران در منطقه موضوع اصلی آن بود. چشمگیرترین رویداد منامه شاید موضعی بود که فلورانس پارلی، وزیر دفاع فرانسه، گرفت. او در بیش از دو سالی که در این سمت بوده کمتر خودی نشان داده اما این آخرهفته در خلیج فارس پرچم فرانسه به عنوان قدرتی منطقه‌ای را بلند کرد.
نشست منامه دو ماه پس از یکی از بزرگترین حملات صنعت تاریخ نفت جهان برگزار می‌شد: حملات به تجهیزات نفت سعودی‌ها که حوثی‌های یمن به عهده گرفتند اما واشنگتن و ریاض آن‌ها را کار ایران می‌دانند.
علاوه بر خانم پارلی، فرمانده نیروهای آمریکا در خاورمیانه و آسیای جنوبی، ژنرال کنت مکنزی، نیز در نشست منامه حضور داشت. پاریس و واشنگتن رویکردهایی متفاوت به ایران داشته‌اند. یکی طرفدار حفظ برجام است و دیگری مخالف سرسخت آن. در بحرین معلوم شد که گرچه هر دوی آن‌ها به دنبال تقویت پدافند سعودی‌ها هستند اما در این زمینه نیز دولت‌های ماکرون و ترامپ رویکردهایی متفاوت دارند. این بود که در منامه شاهد رویارویی غیرمنتظره وزیر فرانسوی با ژنرال آمریکایی بودیم.
خانم پارلی روز شنبه در سخنانش با انتقاد شدید از واشنگتن گفت: «ما شاهد این بودیم که آمریکا به طور عامدانه و تدریجی از منطقه خارج می‌شود.» او مشخصا به تصمیم اوباما برای عدم پاسخ نظامی به حمله شیمیایی سال ۲۰۱۳ در سوریه و تصمیم ترامپ برای بی‌پاسخ گذاشتن حرکت در ایران در ساقط کردن یک پهپاد آمریکایی اشاره کرد. پارلی گفت: «این واقعیت مدتی معلوم بود اما وقتی در سال ۲۰۱۳ بعد از حملات شیمیایی سوریه، جت‌های جنگنده از جایشان بلند نشدند و بعدها که سقوط پهپاد آمریکایی و بمباران تجهیزات نفت سعودی‌ها را دیدیم همه چیز روشن شد. وقتی مین‌گذاری کشتی‌ها بی‌پاسخ ماند، یک پهپاد را ساقط کردند. به آن هم که جوابی داده نشد، تجهیزات عمده نفتی را بمباران کردند. این اوضاع خطرناکی است، حتی برای آن‌ها که به دنبال پیشبرد آمال خود هستند.»
بدین‌سان آیا پاریس به دنبال حمله نظامی به ایران است و موضعی تهاجمی‌تر از ترامپ نسبت به ایران را دنبال می‌کند؟ با این وجود چرا در ماجرای اعتراضات ایران شاهد واکنش ماکرون نبوده‌ایم؟ آیا انگیزه حرکت نظامی علیه ایران اصلا در هیچ کشوری در منطقه وجود ندارد؟
عادل الجبیر، وزیر مشاور امور خارجه عربستان، نیز در نشست منامه صحبت کرد و گفت ریاض در مشورت با متحدین خود درباره چگونگی پاسخ به ایران پس از انجام تحقیقات راجع به حملات ماه سپتامبر است. اما او هم ورای این حرف‌های کلی چیزی نگفت و زمان‌بندی مشخصی ارائه نکرد.
به نظر می‌رسد اظهارات جنجالی خانم پارلی بخشی از تلاش او برای مطرح کردن فرانسه و اروپا به عنوان بدیل جایگزین آمریکا در منطقه باشد. مشخص‌ترین نمود این نه فقط در اظهارات یک وزیر که در سازمان نظامی-امنیتی بدیلی است که فرانسه در خلیج فارس پیشنهاد کرده. فرانسه در واقع می‌خواهد با آمریکایی‌ها در حمایت نظامی از متحدین سنتی غرب در منطقه رقابت کند.
در منامه، ژنرال مکنزی گفت: «ما در حال همکاری با سعودی‌ها برای بهبود شبکه‌بندی سامانه‌هایشان هستیم. این‌گونه بهتر خواهند توانست در مقابل تهدیدات اینچینی از خود دفاع کنند.»
این فرمانده نظامی گفت آمریکا نیروهایش در پایگاه هوایی امیر سلطان در جنوب ریاض و همچنین پایگاه‌های آمریکا در قطر و بحرین را افزایش می‌دهد.
خانم پارلی در مقابل گفت پاریس دارد رادارهای جدیدی برای عربستان می‌فرستد که برای مقابله با حملات کم‌ارتفاع مفیدند. او گفت این رادارها در «چند روز آینده» به عربستان می‌رسند و «بسیار بسیار سریع، عملیاتی خواهند شد.» وزیر دفاع فرانسه اما افزود: «هنوز باید تحلیلی انجام شود که معلوم شود پر کردن جای خالی [در پدافند هوایی سعودی‌ها] چطور ممکن است.»
وزیر دفاع فرانسه گفت زمان آن رسیده که «عامل بازدارندگی از نو ابداع شود» و این‌جا بود که از تلاش‌های فرانسه و اروپا برای حضور نظامی در منطقه «جهت آرام کردن اوضاع» سخن گفت.
این در واقع طرح بدیل پاریس در مقابل واشنگتن است. آمریکا برای حفظ امنیت خلیج فارس «سازه بین‌المللی امنیت دریایی» را راه انداخته اما فرانسه و آلمان حاضر به پیوستن به این سازمان نشدند و از بین اروپایی‌ها فقط بریتانیا و آلبانی به آن پیوسته‌اند. دیگر اعضای آن بحرین، عربستان، امارات و استرالیا هستند. در مقابل، طرح اروپایی‌ها از اوایل سال آینده با حضور حدود ۱۰ کشور اروپایی و غیراروپایی آغاز به کار می‌کند و مرکز آن در پایگاه نیرو دریایی فرانسه در ابوظبی خواهد بود. به گفته خانم پارلی این مرکز فرماندهی اروپایی‌ها ۱۰ تا ۱۵ خدمه خواهد داشت و هدف آن تامین امنیت حرکت کشتی‌ها در خلیج فارس خواهد بود.
پارلی پس از منامه یک‌راست عازم ابوظبی شد. امارات متحد نزدیک آمریکا و عربستان بوده و هست اما ویژگی‌های مستقلی دارد که باعث می‌شود لزوما همیشه همراه سیاست‌های این دو کشور در منطقه نباشد. مثلا امارت دوبی که یکی از هفت امارت تشکیل‌دهنده این کشور است نفعی از رویارویی با ایران نمی‌برد و ضرر اقتصادی زیادی نیز خواهد خورد. با این حساب معمول اختلافی بین دو امارت ابوظبی و دوبی هست که البته ابوظبی به عنوان بزرگترین امارت و جایگاه پایتخت همیشه دست بالا را داشته است. جدا از این، امارات و فرانسه سال‌ها است روابط بسیار نزدیکی دارند و همین بود که در سال ۲۰۰۹ فرانسه اولین پایگاه نظامی خود خارج از قاره آفریقا را در ابوظبی گشود. حدود هفتصد نیروی فرانسوی به طور دائم در این پایگاه هستند.
خانم پارلی البته تاکید کرد که کشورش در مورد همه اقدامات خود در منطقه «با آمریکایی‌ها هماهنگی می‌کند». از طرف دیگر، هنوز معلوم نیست آلمان که به طرح واشنگتن نپیوسته به طرح پاریس بپیوندد یا خیر. چنین طرحی باید اول از پارلمان‌های اروپایی متعدد منجمله پارلمان خود پاریس گذر کند. انگرت کرامپ کران‌بائر، وزیر دفاع آلمان، از کشورش خواسته نقش وسیع‌تری در عملیات امنیتی بین‌المللی بازی‌کند. خانم کرامپ-کران‌بائر رهبر حزب حاکم دموکرات مسیحی نیز هست و اگر بتواند جایگاه خود را حفظ کند جانشین طبیعی آنگلا مرکل در صدراعظمی خواهد بود.
اروپایی‌ها سال‌ها است گه گاه رویایی نیمه‌جان پیدا می‌کنند که سیاست خارجه خود را مستقل از آمریکا دنبال کنند و جهت حرکت ناتو و غرب را خودشان تعیین کنند. باید دید ماکرون می‌تواند از خلیج فارس پرچم چنین استقلالی را بلند کند یا نه.
