انتشار در ایندیپندنت فارسی
عراق روزها است که در آتش خشم مردم علیه فساد و ناکارآمدی دولت‌مردانش و علیه حضور گسترده جمهوری اسلامی ایران در آن کشور می‌سوزد. شعارِ «بغداد آزاد است، ایران برو بیرون» از شعارهای اصلی اعتراضاتی بوده است که بیشتر هم در مناطق شیعه‌نشین کشور درگرفته‌اند؛ همان مناطقی در بسیاری از تحلیل‌ها، پایگاه‌های ایران در عراق شمرده می‌شدند.
نیروهای امنیتی و انتظامی عراق با سرکوب و تیراندازی به سراغ معترضان بی‌سلاح رفته‌اند و در عرض چند روز، چند ده نفر کشته و چند صد نفر زخمی شده‌اند.
در این میان اما اربعین حسینی در راه است که طی آن، انتظار ورود دو تا سه میلیون شهروند ایرانی به عراق می‌رود. راه‌پیمایی‌های اربعین در چند سال گذشته از بزرگترین تجمعات انسانی ثبت شده در تاریخ جهان بوده‌اند.
تقاطع اربعین و اعتراضات ضد دولتی چه خواهد بود؟
نیروهای مختلف، پاسخ‌های مختلفی به این سوال داده‌اند.
اول از همه، طبیعتا اوضاع ناآرام کنونی سوال‌هایی را در مورد امنیت زائران ایرانی به وجود آورده است. وزارت خارجه ایران در ابتدا از زائران خواسته بود که سفر خود را تا زمان «آرامی شرایط در کشور» به تاخیر بیاندازند. اما علیرضا رشیدیان، رئیس سازمان حج و زیارت، به سرعت وارد عمل شد تا از امنیت زیارت به عراق بگوید. او دیروز گفت، روند اعزام زائران به عراق «در نهایت نظم، آرامش و امنیت در حال انجام است»، و افزود که ناآرامی‌های اخیر مشکلی ایجاد نکرده است، مگر «وقفه‌ای کوتاه در یکی دو مورد».
رشیدیان گفت: «مشکلی در مسیر خروج زائران اربعین از مرزهای زمینی شملچه، چذابه و مهران وجود ندارد. امنیت مسیر زائران حسینی به صورت کامل از سوی کشور میزبان تامین شده است و هیچ مشکلی در اعزام‌ها و طول مسیر وجود ندارد».
این مقام ایرانی گفت، تا شنبه (۱۳ مهر) بیش از ۲ میلیون نفر در سامانه سماح ثبت نام کرده‌اند. سازمان حج و زیارت برای سازماندهی زائران ایرانی در کنار نهادی به نام «ستاد مرکزی اربعین» و چند کمیته دیگر فعالیت می‌کند.
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران، گفته بود که تعداد زائران ایرانی اربعین امسال احتمالا به سه میلیون نفر خواهد رسید.
مقامات هوانوردی ایران هم اعلام کرده‌اند که بیش از ۷۰۰ پرواز در مسیرهایی همچون اصفهان- نجف برای ارسال زوار ایرانی فعال می‌شوند که بسیار بیش از حد عادی است. ایران و عراق همین دو ماه پیش توافقی برای بازگشایی مرز خسروی و تسهیل ویزا برای ایرانیان امضا کرده بودند.
اما مقامات ایران فقط صحبت از امنیت زوار نکرده‌اند و غیرمستقیم، اشاره می‌کنند که راهپیمایی اربعین می‌تواند نیرویی علیه اعتراضات عراق باشد. رشیدیان گفته بود، در راهپیمایی اربعین «عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت نمایشی از وحدت، اقتدار، شور و شعور حسینی و اسلام راستین و حرکت به سوی تمدن بزرگ اسلامی به نمایش می‌گذارند».
دخالت ایران در عراق، فقط از موضوعات مورد اعتراض تظاهرکنندگان نیست؛ بلکه حتی دولت شیعه‌محور نزدیک به تهرانِ عراق نیز در این زمینه دست به اعتراض زده است. وزارت خارجه عراق روز پنجشنبه ایرج مسجدی، سفیر ایران در بغداد، را اظهار کرد تا گفته‌های او در گفت‌وگو با یک برنامه تلویزیونی عراقی را محکوم کند. آقای مسجدی در گفت‌وگو با «تلویزیون دجله» گفته بود، ایران در مقابله با حملات آمریکا هر جایی به نیروهای آن کشور حمله می‌کند، از جمله در خاک عراق.
برخی مقامات ارشد ایرانی با تندترین زبان علیه معترضان عراقی سخن گفته‌اند. آیت‌الله عباس کعبی، نماینده خوزستان در مجلس خبرگان، از تاکتیک آشنای جمهوری اسلامی استفاده کرد و گفت: «دشمنان ملت عراق و ایران پشت پرده اتاق مکر و فریب یعنی انگلیس خبیث و آمریکا و سعودی‌ها بیش از یک سال است که طراحی می‌کنند که در قالب اغتشاشات و فتنه به بهانه وجود مشکلات اقتصادی و فساد در ادارات دولتی و کمبود خدمات، سلاح مقاومت در عراق را به سود آمریکا و آل سعود دگرگون کنند».
کعبی حتی مدعی شد که «برخی افسران سرویس‌های انگلیسی، آمریکایی و سعودی برای سازماندهی و شبکه‌سازی در عراق مستقر شده بودند.» او به عادت مقامات جمهوری اسلامی که همیشه اعتراضات را کار انواع «عامل خارجی» می‌دانند، اضافه کرد که «هسته‌های خفته بعثی» هم در تدارک اعتراضات نقش داشته‌اند.
این عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان گفت، اصلا این اعتراضات از جمله به این خاطر سازمان داده شده‌اند که «اربعین شکوهمند حسینی را تحت شعاع قرار دهند… البته مقاومت در عراق ریشه دوانده و عمق رابطه معنوی و فرهنگی دو ملت ایران و عراق بر پایه عشق ابا عبدالله الحسین با این حرکت‌های فتنه‌انگیز از بین نمی‌رود».
این موضع توسط چهره‌های مدبرتر جمهوری اسلامی نیز، گرچه با زبانی کمتر مستقیم، تکرار شده است. برای مثال، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون سیاست خارجه مجلس که به زبان عربی هم مسلط است و دانش بالایی از اوضاع عراق دارد، به خبرگزاری ایسنا گفت: «باید از هرگونه تحلیل مداخله‌جویانه در قابل تحولات عراق پرهیز کرد.» او تاکید کرد که «مشکلات معیشتی مردم» و «مطالبات واقعی آن‌ها در موضوعاتی همچون اشتغال و امنیت اقتصادی» از عوامل درگرفتن اعتراضات است و «در بخش‌هایی از حوزه‌های اقتصادی عراق نیز فساد دیده شده و این موارد غیر قابل انکار است».
فلاحت‌پیشه اما در ضمن گفت که «اعتراضت مسالمت‌آمیز» مردم مورد استفاده «دشمنان واقعی عراق»، یعنی «همان مخالفان سنتی» قرار گرفته است که گویا «از هر موضوعی برای ایجاد ناامنی در عراق استفاده می‌کنند.» و حتی با آن که تمامی اعتراضات در مناطق شیعه رخ داده است، او مدعی شد که «عواملی که قبلا در ارتباط با داعش بودند»، در ناآرام کردن اوضاع نقش داشته‌اند.
این نماینده مجلس گفت، تمام اقدامات ایران در عراق به دعوت بغداد انجام شده است و «نتیجه آن توسعه عراق است» و «به سود ملت این کشور بوده است».
وجه مشترک فلاحت‌پیشه با رشیدین و کعبی، در تاکید آنان بر انتظاری است که از «تاثیر اربعین» دارند؛ چرا که او نیز گفت: «راهپیمایی اربعین باعث ناکام ماندن بسیاری از سیاست‌های تفرقه‌آمیز در داخل عراق، و بین عراق و کشورهای همسایه شده است. کشورهای مختلفی برای این‌که راهپیمایی اربعین را با شکست مواجه کنند اقداماتی را انجام می‌دهند، اما نتیجه عکس خواهند گرفت».
با این حال، اربعین می‌تواند خلاف انتظار مقامات جمهوری اسلامی ایران عمل کند و با نتیجه‌ای ، به پلاتفرمی برای معترضان بدل شود که هر چه باشد، بسیاری از آنان شیعه‌مذهب هستند.
فنر حداد، کارشناس موسسه خاورمیانه در دانشگاه ملی سنگاپور، در این زمینه می‌نویسد: «اربعین می‌تواند به آسانی به پلاتفرمی عظیم برای اعتراض و حتی قیام بدل شود».
آیا اربعین حسینی صحنه رویارویی سیاسی برای تعیین تکلیف آینده عراق خواهد بود؟
