Arash Azizi

این سومین دولت حریری است که به پایان می‌رسد. کابینه این نخست‌وزیرِ کمتر از دو سال پیش پس از چندین ماه چانه‌زنی تشکیل شد و شامل بسیاری رقبای سیاسی او از جمله حزب‌الله لبنان و احزاب طرفدار میشل عونِ مسیحی می‌شود. از قدرتمندترین چهره‌های این کابینه جبران باسیل، وزیر خارجه و دامادِ عون، است.

حریری خطاب به شرکایش در کابینه گفت: «به همه همتایان سیاسی خود می‌گویم که مسئولیت ما امروز حفاظت از لبنان و بهبود وضعیت اقتصاد است. امروز فرصتی مهم پیش روی ما است و نباید آن‌را هدر دهیم».

انحطاط وضعیت اقتصادی،‌ گرانی و افزایش بدهی کشور از جمله دلایلی بود که شعله اعتراضات لبنان را شعله‌ور کرد. اما معترضین در شعارهای خود به کل نظام قومی-مذهبی کشور انتقاد کرده‌اند و با شعار «کلن یعنی کلن» (یعنی «تمام آن‌ها» یعنی «تمام آن‌ها») خواهان ایجاد تحول در کل کاست سیاسی کشور شده‌اند؛ شعاری که مشابه آن‌را در اعتراضات این روزهای عراق و اعتراضات چند سال اخیر در کشورهایی همچون اسپانیا نیز شنیده‌ایم. بسیاری از شعارها علاوه بر حریری مشخصا عون، باسیل و حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، را هدف گرفته‌اند.

حسن نصرالله از آغاز اعتراضات اعلام کرد با استعفای دولت مخالف است. اما اگر در ابتدا با لحنی خوش با معترضین صحبت می‌کرد در سخنان روز جمعه خود به آن‌ها حمله‌ور شد. نصرالله گفت اعتراضات دیگر «خودجوش» نیستند و مدعی شد که از سفارت‌های کشورهای خارجی پول می‌گیرند. او از طرفداران این حزب شیعه نزدیک به جمهوری اسلامی خواست در اعتراضات شرکت نکنند و بار دیگر تاکید کرد که دولت نباید استعفا دهد. نصرالله گفت باید با «خلاء قدرت» مقابله کرد و گفت کسانی که دنبال استعفای دولت هستند «می‌خواهند تدارک جنگ داخلی ببینند، مثل مورد مشابه چندین کشور منطقه و همسایه».

طرفداران حزب‌الله و دیگر حزب شیعه، جنبش امل، امروز دست به حمله خشونت‌بار علیه مردم معترض زدند. این طرفداران به اردوی معترضین در میدان شهدای بیروت که در مرکز این شهر واقع شده حمله‌ور شدند و در چند نقطه دیگر شهر نیز به ضرب و شتم معترضین پرداختند و خیمه‌های آن‌ها را آتش زدند. ارتش لبنان برای برقراری آرامش اعزام شد. پیش از اعزام ارتش گروهی از معترضین زن سعی کردند با تشکیل حلقه انسانی از جمعیت دفاع کنند. در پاسخ به رویدادهای اخیر ده‌ها هزار نفر از مردم به خیابان آمدند و در زمان نوشته شدن این مقاله (که بعدازظهر سه‌شنبه بیروت است) تمام میادین اصلی بیروت پر از مردم معترض شده‌اند.

یکی از معترضینِ چپ‌گرا، دختری ۳۲ ساله از بیروت، به «ایندیپندنت فارسی» گفت: «اکنون با همه مردم به خیابان می‌رویم. مرد و زن، پیر و جوان. ما جلوی اوباشِ فاشیستِ حزب‌الله می‌ایستیم. جلوی دار و دسته‌هایی که می‌خواهند بین شیعه و سنی و مسیحی اختلاف ایجاد کنند می‌ایستیم. خواست ما ایجاد تحول کامل در تمام ساختارهای اقتصادی و سیاسی کشور است».

لبنان از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ درگیر جنگ داخلی خانمانسوزی بود و در پی پایان آن نظام سیاسی کشور بیش از پیش بر اساس احزاب قومی-مذهبی اداره شده است. از ویژگی‌های کم‌سابقه اعتراضات جاری این است که در سراسر کشور و از جمله در مناطق شیعه‌نشین بیروت و جنوب کشور درگرفته است. مورد قبلی اعتراضات وسیع در سال ۲۰۰۸ بود که طرفداران حزب‌الله در آن نقشی کلیدی داشتند و در نتیجه صف‌بندی‌های آن رنگ و بوی قومی-مذهبی داشتند. بسیاری از مردم لبنان می‌گویند شرکت در اعتراضات متحد اخیر به آن‌ها احساس پایان واقعی جنگ داخلی را داده است.

از جمله اولین دولت‌های خارجی که به استعفای حریری واکنش نشان داده فرانسه است. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه، گفت پاریس با مقامات لبنان تماس می‌گیرد تا حمایت از وحدت و ثبات لبنان را تضمین کند. او در ضمن گفت استعفای حریری باعث تشدید بحران می‌شود.

در زمان نوشتن این خطوط معلوم نبود برای تشکیل دولت جدید چه اقداماتی انجام می‌شود. لبنان در حالت ایست قرار دارد و بانک‌ها و مدارس کشور بیش از ۱۰ روز است که تعطیل بوده‌اند. ده‌ها هزار نفر از مردم امشب برای جشن استعفای نخست‌وزیر به خیابان می‌آیند ضمن این‌که مشغول وظیفه‌ای مهم‌تر هستند: تعیین قدم‌های بعدی برای جنبش اعتراضی.