انتشار در ایندیپندنت فارسی
امروز دومین ماهگرد جنبشی اعتراضی لبنان است. تظاهرات‌های مردمی طی این دوماه، لبنان را دگرگون کرده و برای بسیاری از مردم حکم «پایان واقعیِ جنگ داخلی» را دارد – که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ این کشور را درنوردید. اما آن جو پر امید روزهای اول، این روزها جای خود را به التهاب و نگرانی داده. لبنان در «لحظه سرنوشت» خود قرار دارد؛ یا با تغییری بنیادین صفحه جدیدی در تاریخ خود می‌گشاید و یا روزهایی سخت‌تر از گذشته در پیش خواهد داشت.
آخر هفته گذشته شاهد سنگین‌ترین سرکوب تظاهرکنندگان توسط پلیس بودیم. بیش از ۱۳۰ نفر طی این دو روز زخمی شدند. پلیس با گاز اشک‌آور و گلوله پلاستیکی و شلیک آب به جان مردم افتاد. جنبش لبنان گرچه هفت کشته و چند صد زخمی داشته، نسبت به کشورهایی مثل عراق و ایران، تا به حال نسبتا مسالمت‌آمیز بوده. روز شنبه اما شاهد اقداماتی خشن‌تر از همیشه بودیم. دو تا از چادرهایی که معترضین در میدان شهدای بیروت بر پا کرده بودند توسط افرادی ناشناس به آتش کشیده شد. بیمارستان‌های بیروت پر از معترضین زخمی بود. مردم اما روز یکشنبه همچنان به میدان آمدند تا نشان دهند به این راحتی‌ها کنار نخواهند رفت. پلیس مجددا برخوردی خشن با آن‌ها داشت. سرلشکر عماد عثمان، رییس نیروهای امنیت داخلی، یکشنبه شخصا در تظاهرات حاضر شد و گفت قانون به مردم حق اعتراض می‌دهد، اما افزود: «آرام باشید، نیازی به خشونت نیست.»
نگران‌کننده‌ترین اتفاقات را در بیست و چهار ساعت گذشته دیدیم. نکته قوت این جنبش، اتحاد مردم فرای قوم و مذهب بوده و همین است که پایان نظام قومی-مذهبی، موسوم به «طایفیه»، از خواسته‌های اصلی آن بوده. در این میان تمام احزاب اصلی کشور، از احزاب سنی و مسیحی تا احزاب شیعه مثل حزب‌الله و جنبش امل، که معمولا با زبانی انقلابی و ضدسیستمی صحبت می‌کنند، همه از نظم موجود در مقابل معترضین دفاع کرده‌اند. حالا به نظر توطئه‌ای برای ایجاد اختلاف فرقه‌ای بین مردم به راه افتاده. در اینترنت فیلمی در توهین به اهل بیتِ پیامبر اسلام منتشر شده تا شیعیان لبنان را تحریک کند.
همین بود که امروز شاهد صدها جوان موتورسیکلت سوار با پرچم‌های مذهبی بودیم که به مرکز شهر بیروت آمدند و با فریاد «شیعه، شیعه» کوشیدند با تایرهایی که آتش زده بودند به معترضینی که مثل همیشه در میدان شهدا گرد آمده‌اند حمله کنند. در گزارش‌ها خواندیم که این جوانان با سنگ و ترقه به جان نیروهای امنیتی نزدیک میدان افتادند. به گفته مقامات بیش از ۶۰ نفر در این درگیری‌ها زخمی شده‌اند.
در شهر سنی‌نشین صیدا در جنوب لبنان – که 80 درصد جمعیتش سنی و ۱۰ درصد شیعه و بقیه عمدتا مسیحی هستند، جوانانی ناشناس و با نقاب به میدان اصلی شهر حمله کردند و چادرهای تظاهرکنندگان را آتش زدند. اقدامات این‌چنینی را تا به حال تنها از سوی حزب‌الله و جنبش امل دیده بودیم.
به گزارش تلویزیون خصوصی «ال بی سی»، اداره مرکزی تحقیقات جنایی پلیس در حال تحقیق در مورد فیلم توهین‌آمیز پخش شده در اینترنت است و فردی را که در آن حاضر شده احضار کرده. انتشار این فیلم در این روزهای حساس بعید است اتفاقی باشد.
سید علی فضل‌الله، از مراجع اصلی شیعیان لبنان، (و پسر محمد حسین فضل‌اللهِ معروف) در توییتر مردم را دعوت به آرامش کرد و گفت بهترین راه نشان دادن عشق به اهل بیت پیامبر، مخالفت با ایجاد اختلاف و «فتنه» بین مسلمانان است.
بن‌بست در تشکیل دولت
بیش از هفت هفته از استعفای سعد حریری از نخست‌وزیری می‌گذرد. او اما هنوز نخست‌وزیر موقت است و دولت جدید هنوز تشکیل نشده. تشکیل کابینه توسط حریری دفعه قبلی هم نه ماه طول کشید. اما آیا مردم معترض و خشمگین این‌بار هم قریب یک سال بلاتکلیفی را تحمل خواهند کرد؟
مردم معترض روز یکشنبه بارها شعار دادند: «سعد، سعد، سعد، خواب ریاست را هم نبین!»
با این همه هنوز هیچ نامزد دیگری به میان نیامده و حریری نامزد اصلی است. خواست معترضین، تشکیل دولتی تکنوکرات و غیرسیاسی است. حریری می‌گوید حاضر است در صدر چنین دولتی باشد، اما احزابی که به خاطر از دست دادن نفوذ سیاسی خود در کابینه می‌ترسند، مخالف جدی تشکیل چنین دولتی هستند. مهم‌تر از همه حزب‌الله و جنبش امل‌اند که گفته‌اند باید در هر دولتی حاضر باشند و دولت تکنوکرات و غیرسیاسی را نمی‌پذیرند. طبق سیستم کنونی، تصمیمات مهم کابینه (مثل تصویب بودجه، تغییر سیاست خارجه و غیره) نیاز به تایید دو سوم سی عضو کابینه دارد. در نتیجه هر نیرویی که بتواند ۱۱ وزیر داشته باشد می‌تواند تصمیمات اکثریت را وتو کند. این دقیقا آن قدرتی است که حزب‌الله می‌ترسد از کف بدهد.
دیروز (دوشنبه) که روز اول هفته بود، ۱۲۸ نماینده مجلس لبنان آماده بودند عازم قصر ریاست‌جمهوری در بعبدا شوند و مذاکرات برای انتخاب نخست‌وزیر جدید را آغاز کنند. همه در ماشین‌های گران‌قیمت‌شان آماده شده بودند و میشل عون، رئیس‌جمهوری، آماده پذیرایی بود اما سعد حریری تقاضا کرد این جلسه تا پنجشنبه این هفته به تاخیر انداخته شود. علتش این است که دو حزب اصلی مسیحی گفته‌اند حاضر به حمایت از دولت حریری نیستند. این دو حزب تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. یکی «جنبش میهن‌پرستانه آزاد» به رهبری جبران باسیل ، داماد میشل عون است (بنیانگذار این حزب) و وزیر خارجه کنونی. عون در سال‌های اخیر حزبش را وارد ائتلاف با حزب‌الله کرده. دیگر حزب مسیحی، تحت رهبری سمیر جعجع است. این حزب «قوای لبنانی» نام دارد و تبارش به شبه‌نظامیان راست‌گرای جنگ داخلی برمی‌گردد. طرفداران عون و جعجع سابقه درگیری نظامی با یکدیگر را دارند. حزب جعجع سنتا با حزب حریری هم‌پیمان بوده. در سال ۲۰۱۶ تشکیل دولت حریری این‌گونه ممکن شد که او رضایت داد، میشل عون، رئيس‌جمهوری شود. این‌بار اما نه تنها عون، که حزب جعجع هم پشت حریری را خالی کرد.
حالا باید تا پنجشنبه صبر کنیم تا ببینیم تکلیف مذاکرات برای تشکیل دولت جدید چه می‌شود. اما خواست جنبش اعتراضی مردم مشخص است: تشکیل دولتی تکنوکرات که در‌آن امثال نصرالله و باسیل و جعجع و حریری با مذاکرات پشت درهای بسته تکلیف کشور را تعیین نکنند.
از بن‌بست تا تحول
در بن‌بست کنونی سیاسی لبنان، امکان دیدن نکته‌ای مثبت هم هست. باسل صلوخ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه آمریکایی لبنانی، در گفتگو با الجزیره می‌گوید: «این نوع ناتوانی نخبگان سیاسی در رسیدن به توافق، راه را برای دولتی باز می‌کند که حقیقتا مستقل و حرفه‌ای باشد.»
آیا این بن‌بست باعث می‌شود لبنان احزاب قومی-مذهبی را کنار بزند و به سوی نظامی متفاوت حرکت کند؟
در این‌که زعمای قومی-مذهبی پاسخ مشکلات کشور را ندارند شکی نیست. لبنان در میان یکی از عمیق‌ترین بحران‌های اقتصادی و مالی تاریخ خود قرار دارد. این کشور اکنون سومین بالاترین بدهی جهان را دارد (با احتساب نسبت بین بدهی و تولید ناخالص داخلی) کمبود دلار باعث شده واردات موادی ساده همچون سوخت، گندم و دارو به خطر بیفتد. واحد پول لبنان که همیشه ۱۵۰۰ به ۱ با دلار آمریکا معاوضه می‌شده اکنون به ۲۰۰۰ به ۱ رسیده.
یان کوبیس، هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل برای لبنان، هفته پیش گفت جامعه جهانی حاضر است به لبنان کمک کند اما به شرط این‌که دولتی تشکیل دهد که مورد حمایت مردم و متعهد به انجام اصلاحات باشد.
